Lộ trình đồng Euro kỹ thuật số: 1.3 tỷ Euro đầu tư và cuộc đua giữ chủ quyền tài chính

Một khoản đầu tư công khổng lồ lên tới 1.3 tỷ euro từ Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) và thêm 4-18 tỷ euro từ hệ thống ngân hàng tư nhân đang được đặt cược cho tương lai tiền tệ số của châu Âu.

Vào cuối năm 2025, Hội đồng châu Âu chính thức thông qua lập trường ủng hộ, mở đường cho các cuộc đàm phán chính thức cuối cùng với Nghị viện và Ủy ban châu Âu. Mục tiêu là thông qua khung pháp lý cho đồng euro kỹ thuật số vào tháng 5/2026, hướng tới việc phát hành đầu tiên vào năm 2029.

Động thái này không đơn thuần là một nâng cấp công nghệ. Nó được ví như một cuộc chạy đua chiến lược để bảo vệ chủ quyền tiền tệ của châu Âu trong một trật tự tài chính toàn cầu đang thay đổi chóng mặt, nơi các tập đoàn công nghệ và stablecoin ngoại lai ngày càng chi phối.

Cuộc chạy đua pháp lý: Cửa ngõ quan trọng đầu tiên

Hội đồng châu Âu vừa tạo ra bước ngoặt then chốt khi thống nhất lập trường đàm phán về hai quy định quan trọng: một cho đồng euro kỹ thuật số và một nhằm củng cố địa vị pháp lý của tiền mặt. Điều này cho phép bắt đầu thương lượng chính thức ba bên (tam giác) với Nghị viện và Ủy ban châu Âu.

Quyết định này được đưa ra ngay sau tuyên bố của ECB rằng họ đã hoàn thành toàn bộ hạ tầng kỹ thuật cần thiết cho việc phát hành. Trong cuộc họp báo cuối năm, Chủ tịch ECB Christine Lagarde nhấn mạnh: “Cơ quan này đã hoàn tất phần việc thuộc trách nhiệm của mình và hiện đang chờ quyết định phê chuẩn từ các cơ quan lập pháp”.

Tuy nhiên, con đường phía trước không bằng phẳng. Báo cáo viên của Nghị viện về dự án, ông Fernando Navarrete, đã công khai bày tỏ sự hoài nghi về tính cần thiết của một dự án mà ông cho là “vừa tốn kém vừa phức tạp”.

Gánh nặng tài chính khổng lồ và những tranh cãi

Chi phí thực sự là một trong những điểm nóng gây tranh cãi nhất. Các ước tính cho thấy riêng chi phí triển khai của ECB có thể lên tới 1.3 tỷ euro (tương đương 1.52 tỷ USD), với phần phát triển bên ngoài chiếm khoảng 265 triệu euro cho đến lần phát hành đầu tiên.

Đáng chú ý, gánh nặng đối với khu vực tư nhân còn lớn hơn nhiều. Hệ thống ngân hàng thương mại được dự báo sẽ phải gánh thêm từ 4 đến 18 tỷ euro để điều chỉnh cơ sở hạ tầng, chưa kể các khoản đầu tư từ doanh nghiệp bán lẻ. Sau khi đi vào vận hành, dự kiến sẽ có thêm chi phí vận hành hàng năm khoảng 320 triệu euro từ năm 2029.

Giới ngân hàng châu Âu đặt câu hỏi về tính cấp thiết của khoản đầu tư khổng lồ này, nhất là khi thị trường đã có những giải pháp thanh toán tư nhân như Sáng kiến Thanh toán châu Âu (EPI) với ví điện tử Wero. Họ cho rằng nhu cầu đối với đồng euro kỹ thuật số bán lẻ vẫn chưa thực sự rõ ràng.

Để giải quyết mối lo về rủi ro ổn định tài chính, thiết kế của đồng euro kỹ thuật số sẽ bao gồm các cơ chế bảo vệ như giới hạn số tiền tối đa mà người dùng có thể nắm giữ. ECB đã tiến hành nghiên cứu và cho thấy với các giới hạn hợp lý, việc triển khai sẽ chỉ dẫn đến sự dịch chuyển nhỏ từ tiền gửi ngân hàng sang tiền số. Người tiêu dùng được khảo sát cho biết họ sẽ chỉ phân bổ khoảng 5% trong một khoản tiền nhận được bất ngờ 10,000 euro vào đồng tiền này.

Bối cảnh địa-chính trị: Một cuộc đua không chỉ về công nghệ

Đằng sau những con số và lộ trình kỹ thuật, động lực thực sự của dự án mang đậm dấu ấn địa-chính trị. ECB coi đây là một “trụ cột chiến lược” trong bối cảnh hệ thống thanh toán toàn cầu ngày càng chịu sự chi phối của các tập đoàn công nghệ lớn và các giải pháp tài chính từ bên ngoài châu Âu.

Sự khác biệt trong cách tiếp cận giữa các cường quốc làm nổi bật tính cấp thiết của châu Âu. Trong khi Mỹ chọn cách để khu vực tư nhân tự do phát triển stablecoin và chưa có kế hoạch triển khai đồng USD kỹ thuật số của ngân hàng trung ương, thì châu Âu lại đang tiên phong với một giải pháp công khai, tập trung. Những người ủng hộ cảnh báo rằng nếu châu Âu chậm trễ, các stablecoin được neo giá theo đồng USD có nguy cơ chiếm ưu thế trên thị trường toàn cầu, làm suy yếu vị thế của đồng euro và khả năng tự chủ về tài chính của khối.

Bộ trưởng Kinh tế Đan Mạch Stephanie Lose, Chủ tịch luân phiên của Hội đồng, khẳng định: “Đồng euro kỹ thuật số là một bước quan trọng hướng tới một hệ thống thanh toán châu Âu mạnh mẽ và cạnh tranh hơn, đồng thời có thể đóng góp vào quyền tự chủ chiến lược và an ninh kinh tế của châu Âu”.

Thiết kế lấy người dùng làm trung tâm và tương lai sắp tới

Thiết kế của đồng euro kỹ thuật số được xây dựng để bổ sung cho tiền mặt, với mục tiêu mang lại sự đơn giản, riêng tư và độ tin cậy của tiền mặt vào thế giới số. Người dùng có thể sử dụng nó trực tuyến hoặc ngoại tuyến (kể cả khi không có kết nối internet), với mức độ riêng tư cao.

ECB cũng đã thực hiện nghiên cứu người dùng quy mô lớn. Kết quả cho thấy nhận thức về đồng euro kỹ thuật số đã tăng từ chỉ 9% vào năm 2021 lên khoảng 40% vào tháng 3/2024 nhờ các nỗ lực truyền thông. Khoảng 45% người tiêu dùng được hỏi cho biết họ có khả năng sẽ sử dụng nó.

Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng truyền thông hiệu quả có thể làm tăng đáng kể khả năng chấp nhận. Một video giải thích từ ECB đã làm tăng khả năng người dùng sẵn sàng sử dụng đồng tiền này cho các giao dịch bán lẻ ngoại tuyến lên 13 điểm phần trăm.

Trong khi các cơ quan lập pháp tiếp tục thương lượng, ECB sẽ chuyển sang giai đoạn chuẩn bị tiếp theo, tập trung vào sự sẵn sàng về kỹ thuật, thử nghiệm và tiếp tục hỗ trợ quá trình lập pháp. Nếu luật được thông qua vào năm 2026, các hoạt động thí điểm có thể bắt đầu vào giữa năm 2027, hướng tới mốc phát hành tiềm năng trong năm 2029.

Lộ trình dự kiến cho đồng Euro kỹ thuật số

Sự thành bại của đồng euro kỹ thuật số sẽ không chỉ được đo lường bằng công nghệ, mà còn bằng khả năng cân bằng giữa sự đổi mới, ổn định tài chính và quyền tự chủ chiến lược của châu Âu trong một thế giới số đang định hình lại khái niệm về tiền tệ và chủ quyền.