"Kỷ nguyên Strangelove" 2026: Bản hòa ca đầy mâu thuẫn giữa AI, lạm phát và chính sách của Mỹ

Bước sang 2026, nền kinh tế Mỹ hiện lên như một bản giao hưởng của những thế lực đối lập: sức mạnh công nghệ đỉnh cao đối đầu với những rạn nứt truyền thống, chính sách kích thích mạnh tay trong bối cảnh lạm phát chưa dứt.

Nếu phải chọn một hình ảnh ẩn dụ cho nền kinh tế Mỹ bước vào năm 2026, có lẽ không gì chính xác hơn cái tên “Dr. Strangelove” mà bà Sonal Desai, Giám đốc Đầu tư mảng Thu nhập Cố định của Franklin Templeton, đã đặt ra.

Đó là hình ảnh của một cỗ máy hùng mạnh nhưng chứa đầy những nghịch lý khó kiểm soát, nơi các lực lượng đẩy và kéo cùng tồn tại, tạo nên một viễn cảnh vừa lạc quan vừa đầy rẫy bất an.

Năm 2025 khép lại với một loạt sự kiện định hình: chính sách thuế quan làm đảo lộn trật tự thương mại, nỗi ám ảnh stagflation ám ảnh nhưng chưa hiện thực hóa, đợt đóng cửa chính phủ dài nhất lịch sử khiến dữ liệu kinh tế trở nên manh mún, và trên hết, cơn sốt Trí tuệ nhân tạo tạo sinh (GenAI) thổi bùng thị trường lên những đỉnh cao chưa từng có.

Từ đống hỗn độn ấy, một năm 2026 với những đường nét rõ ràng hơn, nhưng cũng không kém phần phức tạp, đang dần lộ diện.

Bốn trụ cột tăng trưởng kiên cố

Gạt đi những lo ngại, triển vọng tăng trưởng của Mỹ cho năm 2026 vẫn được giới chuyên gia nhìn nhận một cách xây dựng. Nền tảng đầu tiên và vững chắc nhất chính là sức chống chịu đáng kinh ngạc của tiêu dùng hộ gia đình, một yếu tố đã được thử thách xuyên suốt năm 2025 bất chấp lãi suất cao và bất ổn chính trị.

Sức mạnh này sắp được tiếp thêm năng lượng mạnh mẽ từ một gói kích thích tài khóa quy mô lớn trong nửa đầu năm 2026. Theo phân tích từ Viện Brookings, gói kích thích này, bao gồm cả việc giải ngân các khoản chi tiêu liên bang bị trì hoãn từ thời kỳ shutdown và các biện pháp hỗ trợ trực tiếp, có thể bơm vào nền kinh tế một lượng tương đương hơn 1 điểm phần trăm tăng trưởng GDP cho cả năm. Con số này không nhỏ, và nó hứa hẹn sẽ giữ cho động cơ tiêu dùng – vốn chiếm phần lớn GDP Mỹ – tiếp tục hoạt động mạnh mẽ.

Trụ cột thứ hai đến từ chính sách tiền tệ, Cục Dự trữ Liên bang (Fed) đã hoàn thành một đợt nới lỏng đáng kể với 175 điểm cơ bản (bps) cắt giảm lãi suất trong năm 2025, đưa lãi suất quỹ liên bang về mức 3.50% - 3.75%. Mặc dù bà Desai nhận định động thái này có phần “quá mức”, nó thực sự đã góp phần hỗ trợ hoạt động kinh tế và thị trường tài chính. Kỳ vọng từ chính Fed cho thấy tăng trưởng GDP năm 2026 có thể đạt khoảng 2.25%, cao hơn mức ước tính 1.5-2% của năm 2025, một phần nhờ vào tác động kết hợp giữa chính sách tiền tệ và tài khóa.

Tuy nhiên, ngôi sao sáng nhất trên bầu trời tăng trưởng chính là cuộc cách mạng Trí tuệ Nhân tạo. Cơn bùng nổ đầu tư vào AI không còn là câu chuyện trên giấy tờ mà đã trở thành động lực hữu hình. Các khoản chi khổng lồ cho chip bán dẫn thế hệ mới, các trung tâm dữ liệu khổng lồ và hệ thống năng lượng phục vụ chúng đang tạo ra một làn sóng đầu tư công nghiệp mạnh mẽ.

Theo báo cáo từ J.P. Morgan Asset Management, đầu tư liên quan đến AI đã đóng góp tới 1.1% vào tăng trưởng GDP Mỹ chỉ trong nửa đầu năm 2025, thậm chí có lúc vượt qua cả đóng góp từ tiêu dùng cá nhân. Các chuyên gia tại Vanguard và Goldman Sachs đều nhất trí rằng đây không phải “cầu nối dẫn đến hư không”, mà là những khoản đầu tư căn bản làm tăng tiềm năng tăng trưởng dài hạn. Quy mô đầu tư AI toàn cầu được dự báo có thể chạm mốc 500 tỷ USD vào năm 2026, và Mỹ đang dẫn đầu cuộc đua này.

Điều này dẫn đến trụ cột thứ tư, ít thấy hơn nhưng cực kỳ quan trọng: năng suất lao động. Dữ liệu từ Cục Thống kê Lao động (BLS) cho thấy năng suất lao động khu vực phi nông nghiệp tăng 3.3% trong quý II/2025. Sự cải thiện bền vững về năng suất này chính là “liều thuốc giải” giúp nền kinh tế hấp thụ cú sốc chi phí và duy trì đà tăng trưởng mà không đẩy lạm phát lên quá cao, đồng thời bù đắp phần nào cho những dấu hiệu mệt mỏi trên thị trường lao động.

Thị trường lao động, đầu tư ảm đạm và con quái vật lạm phát chưa chịu ngủ yên

Đằng sau những trụ cột hùng vĩ là những vết nứt đáng lo ngại khi thị trường lao động, từng là điểm sáng rực rỡ, đang cho thấy sự suy yếu rõ rệt. Tỷ lệ thất nghiệp đã tăng lên 4.6% trong tháng 11/2025, mức cao nhất trong bốn năm, theo báo cáo việc làm mới nhất.

Mặc dù con số này vẫn ở mức thấp một cách tuyệt đối, xu hướng tăng dần kết hợp với việc các doanh nghiệp tỏ ra dè dặt trong tuyển dụng là tín hiệu đáng báo động. Chất lượng dữ liệu lao động cũng trở nên kém tin cậy sau đợt shutdown kéo dài, khiến việc đánh giá chính xác mức độ yếu kém thực sự trở nên khó khăn. Các nhà kinh tế từ Reuters và Bloomberg chỉ ra rằng mức tăng việc làm khiêm tốn khoảng 64.000 vị trí trong tháng 11 cho thấy đà phục hồi đang chậm lại đáng kể.

Bên ngoài lĩnh vực AI sôi động, phần còn lại của khu vực đầu tư tư nhân vẫn trong trạng thái ì ạch. Dù chính sách khấu hao đầu tư nhanh đã được triển khai nhằm khuyến khích doanh nghiệp chi tiêu, hiệu ứng dường như chậm chạp trong việc chuyển hóa thành các quyết định đầu tư vốn (capex) mới. Sự ngần ngại này có thể xuất phát từ sự bất định về chính sách và triển vọng kinh tế vĩ mô.

Trong tất cả, rủi ro lớn nhất và dai dẳng nhất vẫn là lạm phát, bà Desai nhấn mạnh bà “vẫn không nhìn thấy điều kiện để lạm phát quay trở về mục tiêu 2% của Fed”. Nguy cơ stagflation vẫn tồn tại, nhưng cán cân hiện nghiêng hẳn về phía áp lực lạm phát, đặc biệt trong nửa đầu 2026 khi đây là thời điểm gói kích thích tài khóa trực tiếp bơm tiền vào tay người tiêu dùng. Nếu các “khoản hoàn thuế quan” (tariff rebate checks) được đề cập trở thành hiện thực, sức mua sẽ càng được củng cố.

Kịch bản trên có thể tái hiện một động lực tương tự thời kỳ hậu COVID-19 dù quy mô nhỏ hơn, có nguy cơ đẩy lạm phát lên vùng 3.5% - 4.0% như dự báo của Franklin Templeton. Các tổ chức khác như J.P. Morgan cũng cảnh báo lạm phát có thể tăng tạm thời lên 3.3% vào cuối 2025 trước khi hạ nhiệt về 2.4% cuối 2026, chủ yếu do tác động từ các mức thuế quan cao hơn.

Phân tích của bộ phận Nghiên cứu Thu nhập Cố định Franklin Templeton, tính đến ngày 16 tháng 12 năm 2025 - Nguồn: BEA, BLS, Macrobond

Cuộc chiến giữa “Fiscal Dominance” và nỗ lực ổn định giá cả

Chính sách thuế quan mới là một yếu tố then chốt đẩy giá cả. Phân tích từ Tax Foundation và Budget Lab tại Yale cho thấy mức thuế quan trung bình đã tăng lên đáng kể trong năm 2025. Dù một số mức thuế cao nhất đã được tạm hoãn, mức thuế cơ bản 10-27% vẫn tạo áp lực liên tục lên giá hàng nhập khẩu, thấm dần vào chuỗi cung ứng và cuối cùng là túi tiền người tiêu dùng.

Phản ứng của Fed trước tình thế tiến thoái lưỡng nan này là đáng chú ý. Tại cuộc họp tháng 12/2025, Fed tiếp tục cắt giảm 25 bps nhưng phát đi tín hiệu có thể tạm dừng chu kỳ nới lỏng, phản ánh sự chia rẽ sâu sắc trong Nội bộ Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC) giữa ưu tiên kiềm chế lạm phát và hỗ trợ thị trường lao động đang suy yếu.

Chủ tịch Jerome Powell biện minh rằng lãi suất hiện tại vẫn nằm trong ước tính hợp lý về mức trung lập, nhưng một đợt tăng lạm phát bất ngờ sẽ nhanh chóng biến lãi suất thực thành âm, một tình huống khó chấp nhận khi nền kinh tế đang hoạt động ở hoặc trên tiềm năng.

Quyết định gây tranh cãi hơn cả là việc Fed mở rộng bảng cân đối kế toán trở lại thông qua mua trái phiếu kho bạc ngắn hạn. Powell lý giải đây là cần thiết để duy trì dự trữ dồi dào cho hệ thống ngân hàng. Tuy nhiên, dưới góc nhìn của nhiều chuyên gia, hành động này trên thực tế đồng nghĩa với việc Ngân hàng Trung ương tiếp tục tài trợ cho thâm hụt ngân sách khổng lồ và kinh niên của chính phủ.

Hiện tượng “thống trị tài khóa” (fiscal dominance) – khi chính sách tài khóa mở rộng lấn át và chi phối quyết định tiền tệ – sẽ tiếp tục định hình lập trường của một Fed vốn đã có thiên hướng “dovish” bởi ký ức thể chế sau khủng hoảng 2008. Một thâm hụt lớn được hỗ trợ bởi chính ngân hàng trung ương là công thức khó lòng đưa lạm phát về 2%.

Biến động là định mệnh, “Macro” là chủ soái

Sự bất định dai dẳng trên cả hai mặt trận tăng trưởng và lạm phát chỉ có thể dẫn đến một kết quả: biến động kéo dài trên thị trường tài chính. Một minh chứng rõ ràng là lợi suất trái phiếu kho bạc kỳ hạn 10 năm của Mỹ, hiện dao động quanh 4.15%, thậm chí còn cao hơn mức của tháng 8/2024 – thời điểm trước khi Fed bắt đầu chu kỳ cắt giảm 175 bps – trong khi lạm phát lõi PCE gần như không đổi kể từ đó.

Sự dốc lên của đường cong lợi suất nói lên hai điều: niềm tin vào triển vọng tăng trưởng kinh tế nhờ AI và tài khóa, cùng nỗi lo ngại thầm kín về áp lực lạm phát từ chính sách tài khóa quá lỏng lẻo. Dự báo của bà Desai là lợi suất dài hạn sẽ tiếp tục một chuyến “tàu lượn” điều độ trong năm 2026, với rủi ro nghiêng nhẹ về phía tăng.

Thời đại mà các yếu tố vĩ mô ngồi ghế lái đã quay trở lại một cách đầy ngoạn mục, chấm dứt kỷ nguyên Lãi suất Zero (ZIRP) đã trở thành dĩ vãng. Nhưng sự thay đổi chế độ này còn lớn hơn nhiều so với chuyện lãi suất. Nó bao trùm một trật tự địa chính trị đa cực hơn, đà tăng trưởng cấu trúc chậm lại của Trung Quốc, nỗ lực tái lạm phát tại Nhật Bản, làn sóng tăng chi tiêu quốc phòng ở châu Âu, và trên hết, tiềm năng kéo dài “kỷ nguyên phục hưng năng suất” nhờ vào AI.

Trong môi trường đó, chiến lược đầu tư đòi hỏi sự tinh tế và linh hoạt tột bậc. Với mức chênh lệch lợi suất (spread) trái phiếu doanh nghiệp gần mức thắt chặt kỷ lục và khối lượng phát hành nợ vẫn dồi dào, khả năng spread thắt chặt thêm là hạn chế, mặc dù trong bối cảnh tăng trưởng tích cực (dù không đồng đều), số vụ vỡ nợ doanh nghiệp được kỳ vọng sẽ không bùng nổ.

Chiến lược tập trung vào trái phiếu dài hạn (duration) trở nên kém hấp dẫn khi Fed có thể thận trọng với các đợt nới lỏng tiếp theo, nhất là nếu đuôi gió tài khóa khiến lạm phát trở nên dai dẳng. Thay vào đó, các nhà đầu tư được khuyên nên giữ thế chủ động linh hoạt, tận dụng mức lợi suất hiện tại vẫn còn khá hấp dẫn.

Đồng Đô la Mỹ, dù đã giảm giá trong năm 2025, vẫn duy trì sức mạnh một cách lịch sử. Điều này khiến việc đa dạng hóa sang các thị trường toàn cầu và thị trường mới nổi trở thành một động thái chiến lược ngày càng quan trọng cho năm 2026.

Trên thị trường chứng khoán, với định giá cao và động lực thị trường lao động đầy thách thức, tăng trưởng Mỹ ngày càng phụ thuộc vào vòng xoáy đầu tư vốn AI và hiệu ứng giàu có từ tài sản cổ phiếu. Sự phụ thuộc này sẽ tạo ra sự phân hóa rõ rệt giữa các ngành, các công ty thắng cuộc và thua cuộc, biến môi trường đầu tư thành một mảnh đất màu mỡ cho chiến lược quản lý danh mục chủ động (active management) để định vị trong biến động và tìm kiếm những “túi giá trị” thực sự.

Không thể phủ nhận sự phấn khích thị trường đôi khi có thể chạy trước những gì GenAI có thể mang lại trong ngắn hạn, tạo nên rủi ro về một đợt điều chỉnh thị trường tạm thời.

Phân tích của bộ phận Nghiên cứu Thu nhập Cố định Franklin Templeton, tính đến ngày 16 tháng 12 năm 2025 - Nguồn: Fed, BEA, US Treasury, BLS, Macrobond

Sống chung với “Dr. Strangelove”

Năm 2026, nền kinh tế Mỹ sẽ không phải là một cỗ máy vận hành trơn tru, mà giống như một bản giao hưởng của Tiến sĩ Strangelove – hùng tráng, phức tạp, chứa đầy những nghịch lý khó lường. Sức mạnh từ làn sóng AI và chính sách tài khóa mạnh tay sẽ vẽ nên những nét phác thảo tích cực về tăng trưởng.

Nhưng ngay bên dưới bề mặt ấy, những vết nứt từ thị trường lao động, sự trì trệ của đầu tư phi AI, và trên hết là con ngáo ộp lạm phát dai dẳng được nuôi dưỡng bởi chính sách mâu thuẫn, sẽ liên tục tạo ra những cơn địa chấn bất định.

Trong thế giới mới nơi “vĩ mô là chủ soái”, thành công sẽ thuộc về những nhà đầu tư không chỉ có tầm nhìn về công nghệ, mà còn có khả năng đọc hiểu những tín hiệu mâu thuẫn từ chính sách, sự kiên nhẫn để vượt qua biến động, và sự khôn ngoan để đa dạng hóa vượt ra khỏi những câu chuyện quen thuộc.

Đây không phải thời điểm cho sự chủ quan, mà là thời điểm của sự tỉnh táo, linh hoạt và am hiểu sâu sắc các quy luật vĩ mô đang định hình lại cục diện toàn cầu.