Quốc gia đầu tiên phát 200 USD/người qua tiền mã hóa

Với hơn 33.000 người dân đã nhận 200 USD qua ví điện tử, một quốc đảo nhỏ đã viết nên trang sử mới cho cả hai lĩnh vực an sinh xã hội và tài chính kỹ thuật số toàn cầu.

Quần đảo Marshall, một quốc gia với khoảng 42.000 dân nằm rải rác trên hàng trăm đảo nhỏ giữa Thái Bình Dương, đã chính thức trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới triển khai chương trình thu nhập cơ bản toàn dân (UBI) với tùy chọn nhận tiền bằng tiền mã hóa.

Đợt thanh toán đầu tiên vào cuối tháng 11 vừa qua không chỉ mang đến 200 USD cho mỗi người dân mỗi quý mà còn đặt ra một thí nghiệm tài chính - xã hội chưa từng có tiền lệ.

Động lực để Quần đảo Marshall thực hiện bước đi mang tính lịch sử này bắt nguồn từ một quá khứ phức tạp và những thách thức hiện tại khó khăn. Nguồn vốn cho chương trình, được gọi là ENRA, chủ yếu đến từ một quỹ tín thác đặc biệt được thiết lập theo thỏa thuận với Hoa Kỳ.

Quỹ này, một phần mang ý nghĩa bồi thường cho những cuộc thử nghiệm hạt nhân mà Mỹ tiến hành tại đây trong nhiều thập kỷ, hiện nắm giữ hơn 1,3 tỷ USD tài sản. Mỹ cũng cam kết bổ sung thêm 500 triệu USD cho đến năm 2027, tạo nên nền tảng tài chính vững chắc cho chương trình.

Trong bối cảnh lạm phát gia tăng và làn sóng di cư của người dân tìm kiếm cơ hội tốt hơn, chính phủ Marshall coi khoản thanh toán 200 USD mỗi quý (tương đương 800 USD/năm) là một “mạng lưới an sinh xã hội thiết yếu”.

Bộ trưởng Tài chính David Paul nhấn mạnh mục tiêu của chính phủ là đảm bảo không ai bị bỏ lại phía sau, đồng thời cho rằng đây là một “liều thuốc tinh thần quan trọng” hơn là một khoản thu nhập có thể thay thế công việc.

Một trong những thách thức lớn nhất của Quần đảo Marshall là địa lý phân tán. Việc phân phối tiền mặt vật lý đến hàng trăm đảo nhỏ và xa xôi là bài toán hậu cần phức tạp và tốn kém.

Chính tại đây, công nghệ blockchain thể hiện giá trị cốt lõi. Chính phủ cung cấp cho người dân tùy chọn nhận tiền thông qua một ví kỹ thuật số có tên Lomalo, được phát triển bởi Crossmint và chạy trên nền tảng blockchain Stellar.

Thay vì một loại tiền mã hóa biến động mạnh, hệ thống này sử dụng USDM1 – một loại trái phiếu kỹ thuật số được phát hành theo cấu trúc pháp lý tương tự trái phiếu Brady, với mỗi đơn vị được bảo đảm 1:1 bằng trái phiếu Kho bạc Mỹ kỳ hạn ngắn được lưu giữ độc lập.

Giải pháp này cho phép chuyển tiền tức thì và an toàn đến bất kỳ hòn đảo nào có kết nối internet, vượt qua mọi rào cản địa lý. Ông Denelle Dixon, Giám đốc điều hành của Quỹ Phát triển Stellar, mô tả đây chính xác là hình mẫu cho việc áp dụng blockchain vào thực tiễn, nhằm mang lại khả năng tiếp cận tài chính ở những nơi trước đây còn thiếu thốn.

Bà Anelie Sarana, quản lý tài chính tham gia triển khai dự án, chia sẻ rằng đội ngũ của bà đã phải di chuyển đến những hòn đảo xa xôi nhất để đăng ký cho người dân.

Khoản tiền đã có tác động tức thì đến đời sống. Nhiều người sử dụng nó ngay cho các nhu cầu thiết yếu như thực phẩm, trong khi số khác lại dùng để chi trả cho các hoạt động kỷ niệm ngày lễ Gospel Day – trùng thời điểm với đợt phân phối đầu tiên.

Bà Sarana cảm nhận rõ niềm vui của người dân: “Bạn có thể thấy trên các con phố, xe cộ rất đông đúc, như thể đang có một sự kiện lớn nào đó”.

Tuy nhiên, sự đón nhận đối với kênh phân phối kỹ thuật số vẫn còn rất thận trọng. Theo Cơ quan An sinh Xã hội Quần đảo Marshall, trong đợt đầu tiên, khoảng 60% số tiền được chuyển trực tiếp vào tài khoản ngân hàng và phần còn lại là séc giấy.

Chỉ có khoảng 12 người cho đến nay đăng ký nhận tiền qua ví kỹ thuật số. Con số này phản ánh một thực tế quan trọng: việc áp dụng công nghệ mới, dù tiềm năng lớn, vẫn cần thời gian và phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng như phủ sóng internet và tỷ lệ sử dụng smartphone – những yếu tố vẫn còn là thách thức tại nhiều khu vực của quốc đảo này.

Đây không phải lần đầu tiên Quần đảo Marshall thử nghiệm với tiền mã hóa. Năm 2018, chính phủ từng có kế hoạch tạo ra một loại tiền mã hóa quốc gia có chủ quyền (SOV), nhưng kế hoạch đã bị đình trệ sau những cảnh báo mạnh mẽ từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).

Lần này, IMF vẫn tỏ ra thận trọng. Tổ chức này ghi nhận mục tiêu tăng cường an sinh xã hội là đáng hoan nghênh, nhưng cảnh báo rằng một chương trình UBI vĩnh viễn với quy mô chiếm tới hơn 8% GDP là một cam kết tài chính cấu trúc rất lớn.

IMF lo ngại chương trình có thể làm giảm các khoản chi tiêu quan trọng khác và đe dọa tính bền vững tài khóa, đặc biệt khi quốc gia này có khả năng vay mượn hạn chế và rất ít dư địa để điều chỉnh ngân sách.

Các chuyên gia cũng chỉ ra rằng việc phân phối thu nhập cơ bản qua blockchain tiềm ẩn nhiều rủi ro về tài chính, pháp lý và uy tín nếu thiếu một cơ chế quản trị và giám sát chặt chẽ, mạnh mẽ.

Bất chấp những thách thức, sáng kiến của Quần đảo Marshall được giới chuyên môn đánh giá là một “thí nghiệm đầy tham vọng bậc nhất thế giới”.

Chương trình không chỉ đơn thuần là phân phối lại thu nhập, mà còn là một nỗ lực định hình lại mối quan hệ giữa nhà nước và công dân tại một quốc gia có cơ sở thuế hẹp và thị trường lao động phân mảnh.

Việc thanh toán được thực hiện trực tiếp cho từng cá nhân (kể cả trẻ em), thay vì cho hộ gia đình, được kỳ vọng có thể tăng cường quyền tự chủ tài chính cho phụ nữ.

Các học giả như Tiến sĩ Monique Taylor từ Đại học Helsinki nhận định, đây là một trường hợp thử nghiệm hiếm có để quan sát cách một quốc gia đảo nhỏ có thể củng cố hệ thống an sinh xã hội trong điều kiện phụ thuộc nhiều vào bên ngoài và dễ bị tổn thương về cấu trúc.

Thành công hay thất bại của chương trình sẽ không chỉ được đo lường bằng sự ổn định tài khóa, mà còn thông qua tỷ lệ nghèo, mức độ bao phủ tài chính, tỷ lệ đi học, chỉ số sức khỏe và các xu hướng di cư trong những năm tới.

Quần đảo Marshall, với quyết định táo bạo kết hợp UBI và blockchain, đã tự đặt mình vào vị trí tiên phong toàn cầu. Họ không chỉ giải quyết bài toán an sinh trước mắt bằng nguồn lực có sẵn, mà còn thử nghiệm một mô hình phân phối tài chính công hoàn toàn mới cho tương lai.

Câu hỏi lớn đặt ra là liệu một quốc gia nhỏ bé, với những hạn chế về cơ sở hạ tầng và nguồn lực, có thể duy trì một chương trình phúc lợi tiên tiến như vậy một cách bền vững hay không.

Dù kết quả thế nào, “thí nghiệm Marshall” chắc chắn sẽ cung cấp những bài học vô giá, không chỉ cho các quốc đảo Thái Bình Dương, mà cho cả thế giới trong hành trình tìm kiếm những giải pháp sáng tạo để đảm bảo an sinh xã hội trong kỷ nguyên số.